Jakie są przepisy dotyczące oddymiania przeciwpożarowego w Polsce?

Oddymianie przeciwpożarowe to kluczowy element ochrony przeciwpożarowej budynków, który ma na celu zapewnienie bezpieczeństwa ludzi oraz ułatwienie działań służb ratunkowych w przypadku pożaru. Przepisy regulujące kwestie oddymiania w Polsce są szczegółowe i określają zarówno wymogi techniczne, jak i zasady projektowania oraz eksploatacji systemów oddymiania. W tym artykule przyjrzymy się obowiązującym przepisom prawa, normom technicznym oraz praktycznym aspektom wdrażania systemów oddymiania w różnych rodzajach obiektów.

Czym jest oddymianie przeciwpożarowe?

Oddymianie przeciwpożarowe to zespół środków technicznych i organizacyjnych, mających na celu usunięcie dymu oraz gorących gazów powstających podczas pożaru. Systemy oddymiania mogą działać w sposób naturalny (grawitacyjny) lub mechaniczny (wspomagany wentylatorami). Ich główne zadania to:

• zapewnienie widoczności na drogach ewakuacyjnych,
• umożliwienie skutecznej ewakuacji ludzi z budynku,
• ograniczenie rozprzestrzeniania się dymu i ognia,
• ułatwienie działań ratowniczych straży pożarnej.

Podstawy prawne dotyczące oddymiania w Polsce

Ustawa o ochronie przeciwpożarowej

Najważniejszym aktem prawnym regulującym ochronę przeciwpożarową, w tym oddymianie, jest Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (Dz.U. 2022 poz. 2057). Zawiera ona ogólne zasady obowiązujące właścicieli i zarządców budynków w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa pożarowego.

Warunki techniczne, jakim powinny odpowiadać budynki

Szczegółowe wymagania dotyczące projektowania systemów oddymiania znajdują się w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U. 2022 poz. 1225).

Rozporządzenie to zawiera zapisy dotyczące m.in.:

• wymagań dla dróg ewakuacyjnych,
• konieczności stosowania oddymiania w budynkach wysokich i wysokościowych,
• parametrów technicznych urządzeń oddymiających,
• sposobów usuwania dymu i ciepła z przestrzeni budynków.

Rozporządzenie w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków

Kolejnym kluczowym dokumentem jest Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz.U. 2010 nr 109 poz. 719). Uzupełnia ono przepisy ustawy, wskazując konkretne obowiązki dotyczące m.in. konserwacji i utrzymania systemów oddymiania.

Kiedy wymagane jest oddymianie?

Wymóg stosowania systemów oddymiania zależy od rodzaju, przeznaczenia i wysokości budynku. Oddymianie jest obowiązkowe m.in. w:

• budynkach wysokich (W) i wysokościowych (WW),
• garażach zamkniętych o powierzchni przekraczającej 1500 m²,
• obiektach użyteczności publicznej, np. w szkołach, szpitalach, biurach – w zależności od powierzchni i liczby kondygnacji,
• budynkach zamieszkania zbiorowego, np. hotelach, internatach,
• centrów handlowych i hal widowiskowych o dużym zagęszczeniu ludzi.

Rodzaje systemów oddymiania i ich wymagania

Oddymianie grawitacyjne

Oddymianie grawitacyjne opiera się na różnicy temperatur i ciśnienia, które powodują unoszenie się dymu ku górze. Najczęściej stosowane elementy to:

• klapy dymowe,
• okna oddymiające,
• szyby dymowe z klapami oddymiającymi.

Systemy te muszą być wyposażone w systemy automatycznego uruchamiania (np. przez centrale pożarowe) oraz możliwość ręcznego uruchomienia.

Oddymianie mechaniczne

Oddymianie mechaniczne wykorzystuje wentylatory do usuwania dymu i gorących gazów. Stosuje się je tam, gdzie grawitacyjne oddymianie byłoby niewystarczające, np. w garażach podziemnych.

Elementy takiego systemu to:

• wentylatory oddymiające i napowietrzające,
• kanały wentylacyjne odporne na wysoką temperaturę,
• klapy przeciwpożarowe.

Wymagania dotyczące odporności ogniowej tych urządzeń oraz sposobu ich zasilania określają normy PN-EN.

Normy techniczne i wytyczne projektowe

Projektowanie i wykonanie systemów oddymiania powinno odbywać się zgodnie z obowiązującymi normami, m.in.:

• PN-B-02877-4:2001 – Ochrona przeciwpożarowa budynków. Instalacje grawitacyjnego oddymiania,
• PN-EN 12101 (seria) – Zespół norm europejskich dotyczących systemów kontroli rozprzestrzeniania się dymu i ciepła,
• PN-EN 1366-10 – Odporność ogniowa instalacji oddymiania.

Zaleca się także stosowanie wytycznych ITB (Instytutu Techniki Budowlanej) i CNBOP (Centrum Naukowo-Badawcze Ochrony Przeciwpożarowej).

Obowiązki właścicieli i zarządców budynków

Właściciele oraz zarządcy budynków mają obowiązek:

• zapewnienia prawidłowego działania systemów oddymiania,
• przeprowadzania regularnych przeglądów i konserwacji,
• dokumentowania stanu technicznego instalacji,
• przechowywania instrukcji użytkowania i dokumentacji powykonawczej.

Systemy oddymiania powinny być kontrolowane minimum raz w roku przez osoby posiadające odpowiednie uprawnienia.

Kary za nieprzestrzeganie przepisów

Nieprawidłowości w zakresie instalacji i eksploatacji systemów oddymiania mogą skutkować:

• mandatem karnym wystawionym przez straż pożarną,
• nakazem usunięcia uchybień,
• w skrajnych przypadkach – zamknięciem obiektu do czasu spełnienia wymagań.

Przepisy dotyczące oddymiania przeciwpożarowego

Oddymianie przeciwpożarowe to nie tylko wymóg prawny, ale przede wszystkim realne narzędzie zwiększające bezpieczeństwo użytkowników budynków. Polskie przepisy w tej dziedzinie są precyzyjne i obejmują zarówno etapy projektowania, jak i eksploatacji systemów oddymiania. Każdy właściciel i zarządca obiektu budowlanego powinien dokładnie znać swoje obowiązki w tym zakresie, aby uniknąć konsekwencji prawnych i zagwarantować ochronę życia ludzkiego. Warto także pamiętać o ścisłym przestrzeganiu norm technicznych oraz regularnym serwisowaniu systemów, co jest kluczowe dla ich skutecznego działania w sytuacji pożaru.